مس يكي از پر كاربرد ترين فلزات است و ازآن، ظروف مسي مختلفي را توليد مي كنند. ظروف مسي يكي از قديمي ترين وسايل براي پخت و پز و پذيرايي بحساب مي آيند.از جمله ظروف مسي كه توليد مي شود و در صنايع دستي مورد استفاده قرار مي گيرد مي توان به ظروف مسي خام ميناكاري، زير ساخت ظروف فيروزه كوبي، زير ساخت ظروف خاتم كاري روي مس، زير ساخت ظروف الماس تراش و زير ساخت ظروف مس (ميناكاري روي مس) و از همه مهم تر زير ساخت صنايع دستي قلم زني اشاره كرد. در اين مقاله قصد داريم تا درباره ظروف مسي با شما عزيزان صحبت كنيم. با آلميس همراه باشيد.

تاريخچه ظروف مسي در ايران

تاريخچه استفاده از ظروف مسي به گذشته هاي دور برميگردد. انسان ها پس از استفاده از سنگ، به فلزات مختلف نيازمند شدند. يكي از فلزاتي كه به صورت خالص در طبيعت وجود داشت و جزو اولين فلزاتي بود كه كشف شد، مس بود. از آن پس مس به دليل درخشندگي و خواصي كه داشت به مرور زمان بيشتر از قبل در زندگي انسان ها وارد شد.

ابتدايي ترين تمدن هايي كه هنگام ساختن ابزار آلات مختلف از فلز مس استفاده كرد، ايران زمين بود. شواهد مختلفي وجود دارد كه نشان مي دهد ايرانيان در اين زمينه پيشرو ساير تمدن ها بودند. آثار مسي مختلف در هزاران سال قبل از ميلاد در تپه سيلك، تل ابليس و تپه زاغه مشاهده شده است.

بايد بگوييم كه به احتمال زياد اولين آثار مس كشف شده در تپه زاغه، كه مكاني واقع شده در قزوين است، از سالهاي بسيار طولاني قبل از ميلاد مسيح وجود داشته است.

از ديگر تمدن هايي كه مي توان گفت مس را در هزاران سال قبل از ميلاد مورد استفاده قرار مي دادند، مصريان بودند.

باستان شناسان، سامانه لوله كشي مسي را در يكي از اهرام ثلاثه يافته اند كه مي توان با وجود آن نتيجه گرفت كه قدمت استفاده از مس در مصر هم بسيار طولاني است.

علاوه بر اين، بايد بگوييم كه در آن زمان، مصريان با اضافه كردن قلع به فلز مس، آلياژ هاي برنزي مي ساختند و سپس با توجه به قالب گيري آسان تر آن، توانستند وسايل بيشتري را با كمك مس بسازند.

در سال هاي بعد، پس اينكه ذوب مس و استفاده از آن بين انسان ها رواج پيدا كرد، ريخته گري به عنوان شغل ثابت و فعاليتي پر طرفدار تبديل شد .

مهم ترين مراكز مسگر در ايران كجاست؟

1. اصفهان

بازار مسگرهاي اصفهان، بازاري با معماري ايراني در ديوارها و سقف و هنر دست هنرمندان ايراني در مغازه ها است، اين بازار كه در شمال كاخ عالي قاپو واقع شده يادگاري از دوران شاه عباس صفوي است.

صداي دلنوازي كه از برخورد چكش مسگران بر ورقه هاي كوچك و بزرگ مسي ايجاد مي شود سبب شهرت اين بازار شده كه هر فردي را به خود جذب مي كند، اگرچه بيشتر مغازه داران به فروش ظروف و وسايل از پيش ساخته مشغول هستند اما هنوز هم آثار شكل سنتي بازار قابل مشاهده بوده و اين بازار 400 ساله همچنان در طول سال هايي كه گذشت جذابيت خود را حفظ كرده است.

1. كاشان

صنعت مسگري در كاشان داراي رونقي خاص بوده تا جايي كه يك بازار به نام بازار مسگرها در اين شهر وجود داشته است.
آوازه مسگري كاشان نه تنها در كشور كه در دنيا پيچيده بود.

1. كرمان

استان كرمان با وجود معادن فراواني كه دارد حرف اول را در صنعت مس مي زند و ظروف مسي يكي از بارزترين سوغاتي هاي اين استان مي باشد. قلم زني بر روي ظروف مسي نيز يكي از آن هنرهاي خاص استان كرمان است كه اساتيد اين رشته به ظرافت با قلم زني، تصاوير بسيار زيبايي را بر روي ظروف مسي خلق مي نمايند.

در بازارمسگرهاي كرمان كه از عهد صفويه به يادگار مانده است ديگر صداي چكش هايي كه بر روي مس ها كوبيده مي شدند به گوش نمي رسد.

1. يزد

بازار پنجه علي كه به بازارچه مسگران يزد رونق دارد قدمتي 600 ساله دارد و رزق و روزي صدها نفر با نواختن ضربه هاي چكش به مس و خلق ظروف مسي تامين مي شد اما اين روزها تفلون و چدن و... جايگزين اين ظروف ارزشمند شده اند و بازار مسگران ديگر رونق و حال و هواي گذشته را ندارد.

1. شيراز

مسگري شيراز كه از ديرباز با اين شهر مانوس بوده هنوز هم از ابتدا تا انتهاي كار را هنر دست در بر مي گيرد و به دليل نوع كار متفاوت و ضخامت و كيفيت از كار ساير شهرها گران تر است.

بازار مسگري شيراز مشابه بازار وكيل با ابعاد كوچكتر مي باشد. سقف بازار مسگرها مانند بازار وكيل طاق تويزه دارد و در بالاي عرقچين آن حورنورهايي قرار دارد. در اين بازار برخلاف بازار وكيل مغازه هاي بازار عموما هم سطح زمين و يا پايين تر از سطح زمين ساخته شده اند.

دو روش ساخت ظروف مسي

1. روش ماشيني

در اين روش به وسيله دستگاه هاي پرس و خم كاري ظروف شكل مي گيرند، بر روي اين دسته از ظروف خط هاي نازك و موازي قرار دارد.

1. روش چكش كاري

مس در كوره قرار گرفته و براي شكل دهي به ظروف يك استاد كار با استفاده از چكش ظروف را توليد مي كنند. در اين روش بر روي ظروف جاي چكش ديده مي شود . معمولا ظروفي كه دست ساز هستند از ضخامت بيشتر مس بهره مند مي باشند، اين ظروف عمر بيشتري دارند و غذا در آنها دير تر ته مي گيرد. همچنين قيمت ظروف چكش كاري شده بيشتر از ظروف ماشيني است.